Dubbel-interview
Informatiegestuurd Handhaven

De werkgroep Informatiegestuurd Handhaven heeft heldere ambities, één daarvan: 100% van de fraudesignalen van het Inlichtingenbureau binnenhalen en beoordelen. Eric Cornelisse (gemeente Rotterdam) en Sander Bijvank (GBI) zijn trots op de eerste resultaten van de werkgroep: ‘Er is nu een gemeenschappelijk platform van alle aangesloten gemeenten waar we elke keer een stap verder komen.’ Een dubbelinterview.

Eric: ‘Eigenlijk is IGH niks meer en niks minder dan dat er een signaal binnenkomt waar je iets mee gaat doen. Gemeenten hebben niet de tijd en mogelijkheden om elk signaal te controleren. Handhaven is het maken van keuzes. Eén keuze is om je te laten leiden door informatie. Informatie kan – dat is nog altijd deels de praktijk – via een telefonische tip binnenkomen. Over sommige fraudeurs komt echter nooit een tip binnen, die blijven onder de radar. Door informatiebestanden slim aan elkaar koppelen willen we juist die mensen traceren. Dat is wat we met IGH uiteindelijk willen bereiken.’

Sander: ‘Wat we nu gaan doen met IGH is een veelheid van signalen op een gestructureerde manier beoordelen. We hebben nu de beschikking over veel meer data én de mogelijkheden om die te analyseren en de verschillende databases naast elkaar te leggen – daardoor komen, zoals Eric aangeeft, mensen in beeld die vroeger buiten beeld bleven.’

Eric: ‘We hebben met afgevaardigden van de deelnemende gemeenten alles grondig onderzocht en bediscussieerd zodat we elkaars taal gingen spreken. Dan maak je onderweg een gemeenschappelijk en gedeeld IGH-woordenboek met elkaar. En je legt per onderdeel vast, zoals bijvoorbeeld inkomstensignalen, hoe het er idealiter uit zou moeten zien.’

Sander: ‘Binnen GBI stellen de gemeenten samen één standaardaanpak vast per signaal, zoals het ‘inkomstensignaal’. Dat begint met samen onderzoeken hoe we dat signaal willen verwerken. Uitkomst is een model dat iedere gemeente kan gebruiken.’

Eric: ‘We hebben nu de gezamenlijke aanpak ‘inkomstensignalen’ afgerond. We koppelen daarbij de uitkeringsbestanden aan de data van het UWV. Dan kunnen we bijvoorbeeld geautomatiseerd signalen ontvangen of iemand een uitkering én een loonstrookje heeft.’

Sander: ‘Elke gemeente zit op een ander niveau. We hebben, met de kennis van nu, een stip op de horizon gezet: één gezamenlijke manier van werken. Daar ga je in je eigen tempo naar toe en onderweg helpen we elkaar. Degene die vooroploopt, kijkt ook achterom. ‘Kom eens bij mij kijken, wij doen het zo!’’

Eric: ‘In 2019 komen we er ongetwijfeld achter hoe het nóg slimmer kan. We zullen voortdurend het gesprek aangaan met elkaar en de werkwijze aanscherpen. We weten dat er altijd een gemeente is die nieuwe mogelijkheden ontdekt. Die inzichten gebruiken we.’

Sander: ‘Het gaat gestaag vooruit en met veel draagvlak. Daar zorgen we bij GBI voor. Samen beter is niet voor niets het motto. Nu hebben we een klap op de werkwijze rondom de signalen van het Inlichtingenbureau gegeven. Dat ligt nu bij alle gemeenten om er mee aan de slag te gaan. En we houden elkaar op de hoogte als het gaat om de voortgang, dat is de weg.’

Eric: ‘Met grotere zekerheid hoef je door deze aanpak de grote groep mensen die niks fout doet, zeker negentig procent, niet meer lastig te vallen met allerlei moeilijke vragen. Die kunnen verder met bijvoorbeeld hun re-integratie. Van die tien procent die fraudeert, krijgen we vaak al zeven procent in beeld; het gaat er nu om die drie procent die buiten beeld blijft te vinden.’

Sander: ‘Als veel signalen geautomatiseerd worden beoordeeld, krijg je de data pasklaar aangereikt van die burgers waar je iets mee moet. De gemeenten die nog weinig doen met de signalen van het Inlichtingenbureau, kunnen met deze aanpak snel vooruitgang boeken. We gaan ook benchmarken. Hoe doet iedereen het? Wat zijn de resultaten per gemeente? Dan kun je met elkaar daarover het gesprek voeren.’

Eric: ‘Je moet, dat wil ook elke deelnemer, dat ‘boek’ met onze gedeelde aanpak erbij pakken. Hoe zit het in elkaar? Hoe pak ik het aan? Bij welke gemeente kan ik eens gaan kijken? Als je hierachter staat, moet je er ook iets mee willen doen. Ik garandeer je: gemeenten kunnen nu sneller oordelen en sneller stappen voorwaarts maken.’

Eric: ‘Bijvoorbeeld hoe je slim en geautomatiseerd een RDW-bestand (Rijksdienst voor het Wegverkeer, red.) moet ‘lezen’? Kom bij ons langs, wij helpen je op weg. Want RDW-gegevens kun je op allerlei manieren opvragen. Vraag je alles op; dan krijg je een immens bestand, met de brommertjes erbij. Ga je vervolgens alleen op dure merken letten, dan zegt dat soms ook weer niks. In Rotterdam is een Mercedes de populairste auto, maar vaak wel 25 jaar oud.’

Sander: ‘Jazeker! Veel handhavingssuccessen draaien vaak op een enkele lokale ‘held’. Is die ambtenaar of wethouder weg, dan is alle kennis weg. Nu wordt alle kennis centraal gedeeld  en vastgelegd. Iedereen draagt bij wat hij kan bijdragen, en kan ophalen wat hij nodig heeft. Dit vind ik echt een mooie manier van samenwerken.’

Eric: ‘De volgende stap is dat we veel meer signalen combineren. Iemand verdient bij en heeft geen loonstrook ingeleverd. Als dat inkomen te klein is, doen we er mogelijk niks mee. Maar stel, hij heeft ook een dure auto. Dan gaat er een alarmbel af. Die gecombineerde signalen leiden dan mogelijk tot actie.’

Sander: ‘Staatssecretaris Van Ark heeft net een brief over dit onderwerp naar de Tweede Kamer gestuurd, de Handhavingskoers 2018-2021. In die brief wordt benadrukt dat handhaving een randvoorwaarde is voor een werkende arbeidsmarkt en een werkend stelsel van sociale zekerheid. Het ministerie vraagt extra aandacht voor data-gedreven en grensoverschrijdend handhaven. Dat eerste sluit perfect aan op waar wij binnen de werkgroep IGH mee bezig zijn. In de media zie je de afgelopen tijd daarnaast veel berichtgeving over commerciële partijen die met slimme algoritmes en machine learning inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Dit lijken prima oplossingen maar nog veel belangrijker is het om in eigen huis kennis en expertise te gaan ontwikkelen op dit gebied, zoals dat nu binnen GBI gebeurt. In mijn ogen zou elke gemeente daar eerst in moeten investeren om goed de regie te kunnen voeren en straks niet gedwongen de markt te hoeven volgen.’

Eric: ‘Je leest in de media ook over de angst voor computerbesluiten. Daar is binnen de werkwijze van GBI geen sprake van. Dat zal ook nooit gebeuren, er moet altijd onderzoek plaatsvinden. Een ambtenaar moet waarheidsvinding doen. Wij richten het traject zo in, zodat wij met de juiste waarheidsvindingtrajecten bezig zijn. Zo goed mogelijk sturen naar de juiste plek.’

Eric: ‘Te vaak heb ik goede initiatieven meegemaakt die kapot zijn gegaan. Er is nu echt een platform waar we elke keer een stap verder komen. Het ligt niet meer alleen in één ‘gemeentelaatje’. We hebben bereikt dat het in zestien gemeentelaatjes ligt, die met elkaar meer dan vijftig procent van de bijstandsuitkeringen verstrekken. Ook is de aanpak centraal belegd bij GBI. Ik geloof echt dat we straks die mensen die niks fout doen niet meer lastigvallen – en uiteindelijk kunnen voorkomen dat mensen frauderen.’

Sander: ‘Dit gebeurt van onderaf, daar ligt het initiatief. De werkgroep gelooft erin en daarom gebeuren er mooie dingen. Ik vind Informatiegestuurd Handhaven ook het meest praktische voorbeeld dat het concept van GBI werkt en concreet resultaat oplevert. Ik zie het enthousiasme en plezier van de werkgroepleden, elke maand komen ze uit het hele land naar Utrecht om te overleggen en te delen.’